Begonia collectie bij OpdeHaar opentuin

Op deze pagina over winterharde begonia’s bij OpdeHaar vindt u informatie over:

Voor andere bosplanten of schaduw tolerante planten klik hier

Begonia grandis winterhardheid

Een winterharde begonia soort dat komt in China en Japan voor maar is bij ons in de tuinwereld nog niet goed genoeg bekend is Begonia grandis ssp Evansiana. De meeste winters tegenwoordig zijn geen probleem voor onbeschermde planten bij “OpdeHaar”. Desondanks ik zou wel maatregelen treffen als er ooit een Elfstedentocht op komst was. Tot min 8 of 10 graden lijkt niet een probleem te zijn voor dit begonia soort. Wij hebben de afgelopen 20 jaren geen ene plant vanwege vorstschade verloren. Bij de eerste vorst sterven de bovenaardse delen van de plant af om weer in de loop van april boven de grond te verschijnen – hoe meer zon, hoe eerder vindt dit laatste plaats.

Begonia grandis – spectaculair rode bladeren

Zelfs een korte blik op de foto is voldoende voor een leek om een begonia vast te stellen. Waarschijnlijk juist hierdoor lopen veel mensen in de eerste instantie de plant in de tuin voorbij. Ze denken dat het een huisplant is dat als een soort tijdelijke noodvulling voor een gat in de beplanting is gebruikt. Tja, het gaat ook hier om een bladplant waarvan de vaal roze bloemen zijn allesbehalve van spectaculair. Desgewenst is er ook een variant met witte bloemen.

Maar, kijk even en dan zie je dat de achterkant van de bladeren zijn spectaculair rood. Als het kan, zorg dat men de beplanting van de zijkant benadert of dat planten op een verhoging tov een pad zijn geplaatst. Dan is de reactie gegarandeerd anders. Verder voelt dit begonia het meest thuis in de schaduw, optimaal met wat vocht erbij. Dit alles gezegd, een plant dat eens goed door geworteld is kan ook redelijk goed tegen wat droogte en een dosis zon, mits niet de hele dag. Zo langzamerhand begint een beeld van een ideale schaduwplant, winterharde begonia, hopelijk te vormen.

Rood pigment in Begonia grandis

Een kenmerk van alle Begonia grandis / sinensis soorten is een donker rood-paars kleur dat kan het hele onderblad bedekken. Dit fenomeen treedt op in bladderen en stamdelen van andere cultivars. Het pigment hier is een anthocyaan. De pigmentatie heeft een stabiele patroon dat wordt binnen de selectie genetisch overgedragen. Met andere woorden, selectie “Evansiana” blijft “Evansiana” en “Red Undies” houdt de pigmentatie goed vast!

Zoals reeds eerder gezegd, terwijl een rode bladkleur biedt leuke mogelijkheden aan de tuinman, het heeft een functie. Er zijn talloze wetenschappelijke artikelen en studies over de functie van anthocyanen. Daarom beperk ik me hier, bij wijze van illustratie, tot “Evansiana” met zijn egaal rood kleur aan de onderkant van het blad. Eigenlijk komt dit onderblad verkleuring voor in meerdere plantensoorten die groeien in locaties waar licht intensiteit laag is. Voor vele jaren, en nog steeds, was er gezegd dat de rode pigment licht terug door het blad kaatst. Daardoor kreeg het chlorofyl een soort herkansing om voedsel via fotosynthese te produceren. Helaas heeft een recente studie door Amerikaanse onderzoekers een vraagteken over deze anders handige verklaring geplaatst. Ze komen tot de conclusie dat de rol van de onderblad kleur is “onduidelijk”! Dat gezegd, hun publicatie bevat een heel bruikbare samenvatting van alle voorgestelde theorieën over de rol van anthocyanen.

Zaailingen en bulbets

Juist in ‘t voorjaar ontdekt U een bonus wanneer jonge planten beginnen te ontkiemen. Tijdens de herfst de bulblets die tussen de bladderen en de stam liggen hebben ontwikkeld. Dit zijn eigenlijk embryoknollen die je kunt bewaren en uitzaaien of gewoon laten liggen. Er is beslist geen spraken van woekeren hier. Desgewenst er zijn voldoende kleintjes om meer exemplaren makkelijk op te kweken. Tot slot, een leuke plant om schaduw op te vrolijken. Het is makkelijk te groeien en te propageren. Daarom is het iets van een raadsel voor mij dat je het niet in tuincentra tegenkomt; wel bij kwekerijen.

Door de jaren zijn er verschillende varianten van winterharde Begonia grandis geïntroduceerd. Helaas u moet wat harder gaan zoeken om deze hier in Nederland te vinden. Er is veel hierover in Engelstalige literatuur te vinden en u treft links op de Engelse site aan. In het Nederlands is er niets zo compleet als het archief van Kwekerij De Hessenhof in Ede. Hier kunt u de beste beschrijving van vrijwel alle cultivars dat u zult tegen komen vinden.

Bij ons groeien er meerdere Begonia grandis varianten, soms wat in de nabijheid van elkaar. Terwijl ik heb het niet nauwlettend in de gaten gehouden, de mogelijkheid van kruisbestuiving is er altijd aanwezig.

Begonia grandis cultivaren

Als tuinplant heeft Begonia grandis veel goede eigenschappen. Daarom is het vanzelfsprekend om hybriden van te proberen. Terra Nova hebben dit inderdaad gedaan om hun “Silver series” hybriden te creëren. Er waren kennelijk pogingen in de VS een aantal jaren geleden om hybriden met B. grandis te maken. Planten in het algemeen waren zwak met uitzondering van kruisingen met B. Rex soorten. Maar die waren geenszins winterhard.

Plantenjagers en Chinese botanici hebben ook geen Begonia grandis hybriden in het wild gevonden. Daarom zijn er alleen cultivars van Begonia grandis die “alleen” klein verschillen hebben en die niet radicaal anders van elkaar zijn. Er zijn erg veel verschillende Begonia species met betrekkelijk weinig vruchtbare hybriden. Dus experten hebben gesuggereerd dat dat een specie gaat zich mogelijk, over een lange tijd, op een bepaalde omgeving aanpassen. Dit zal gebeuren eerder dan hybriden worden gevormd om hetzelfde doel (sneller) te bereiken. Dus, kunnen wij beter Begonia grandis in een hybridiseren programma beter vergeten?

Begonia grandis “Evansiana”, Begonia grandis ssp holostyla en Begonia grandis ssp sinensis

In de Flora van China zijn 3 ondersoorten winterharde Begonia grandis herkent. “Evansiana” ofwel Begonia grandis ssp. grandis heeft vrij stevige stelen en een flinke abaxiale bladpigmentatie van de breed ovale bladeren. De andere twee varianten (Begonia grandis ssp holostyla en Begonia grandis ssp sinensis) hebben beide langere en zwakkere/dunnere stelen. Begonia grandis ssp holostyla heeft driehoekig-ovale bladeren. Het lijkt vanuit het perspectief van een tuinman speciaal gemaakt te zijn voor de “Nanjiang Silver” variant. Terwijl bij Begonia grandis ssp sinensis de rode pigmentatie zich over het algemeen concentreert langs bladnerven en soms stengels. De meerderheid van de Chinese B.grandis introducties vallen in deze ondersoort. Het spreekt voor zich dat dit slechts een uiterst oppervlakkige blik op de taxonomie is. Maar het wijst wel op de nomenclatuur die in kwekerijcatalogi en op plantenetiketten voorkomt.

Blister ofwel Reflective Variegatie

Heel veel plantensoorten hebben wit gevarieerde (bonte) bladderen en dat is door een lagere concentratie chlorophyll veroorzaakt. Dat lijkt NIET het geval in Begonia grandis soorten te zijn. Recente werk in Taiwan heeft laten zien dat de blad structuur gaat lucht opsluiten. Merkwaardig genoeg dat geeft een indruk van wit/zilver variatie.

Terwijl bonte bladeren bieden de tuinier leuke mogelijkheden, de natuur heeft altijd een reden voor iets. In dit geval, lucht in het bovenblad van een plant komt voor als een beschermingsmechanisme tegen verbranding vanwege teveel zon. Het heet “Blister ofwel Reflective Variegatie”. Georgina Reid heeft de redenen voor de variatie keurig samengevat. “De ongepigmenteerde bovenlaag van het blad is gescheiden van de gepigmenteerde onderlaag door een luchtzak die licht reflecteert en zilvermetalen patronen maakt. Dit kunnen willekeurige stippen of vlekken zijn of ze kunnen langs bladaders of randen lopen. Reflecterende schakering maakt deel uit van de genetische samenstelling van een plant, dus deze gekke planten kunnen worden gereproduceerd door zaad, stekken”.

Belangrijk hier is dat, terwijl de lucht opsluiting eigenschap is genetisch overgedragen in de cultivar, het patroon van de variegatie is NIET vorm-vast. Hierin ligt een mogelijk verklaring voor de verschillen en variatie in de wit/zilver gevarieerde Begonia grandis soorten.

Zilver/wit blad variatie in Begonia grandis

Begonia “Nanjiang Silver”

Onder de Begonia grandis varianten zijn er twee met een wit /zilver variegatie op de bovenblad. B. grandis “Nanjiang Silver” was in Sichuan gevonden en vervolgens in de VS geïntroduceerd. (Taxonomen hebben het sindsdien onder ssp holostyla onderverdeeld als B. grandis ssp holostyla “Nanjiang Silver”.) De witte variegatie heeft de vorm van wat uitgesmeerde vlekken op het bovenblad oppervlakte. Vlekken zijn duidelijk geprononceerd in de eerste gevormde bladeren maar ze lijken door het seizoen wat te vervagen. Ik ben nog bezig om meerdere planten te beoordelen en daarom hou ik een slag om de arm wat dit uitspraak betreft!

Het is leuk om de mate en vorm van de variegatie door een seizoen te volgen. Mijn “Nanjiang Silver” planten groeien fors. Maar ik had het indruk dat sommige nieuwe bladderen vrijwel ongepigmenteerd waren. Echter toen ik beter ging kijken het bleek dat, gekeken van een andere hoek, variatie volop aanwezig was. De afkaatsen van de zonnen stralen is eigenlijk het beschermingsmechanisme voor het plant. Nu weet ik waarom sommige kwekerij foto’s nauwelijks variatie tonen terwijl je aanneemt dat de fotograaf, of de kweker, een perfect exemplaar van een bontbladige plant had geselecteerd.

Begonia “Sparkle and Shine”

De andere winterharde begonia variant begint met meer bescheiden witte stipjes op de bladderen. Deze variant komt onder twee namen: “Sparkle and Shine” en “Bells and Whistles”. B. “Sparkle and Shine” is op een kwekerij in de VS als een zgn. “sport” ofwel spontane mutatie in een kweekbed van Begonia grandis ontstaan. “Bells and Whistles” is waarschijnlijk een selectie uit “Sparkle and Shine”. Van de foto’s op Internet lijkt het als of er verwarring is over welke naam hoort bij welke bladpatroon variant. Ik heb een aantal “Sparkle and Shine” en “Nanjiang Silver” in potten om ze beter te kunnen bestuderen. Het valt op dat de stippen op “Sparkle and Shine” hebben een neiging om steeds meer uit te spreiden. Hierdoor gaan de stippen meer op vlekken lijken!

Bovendien, de naam “Sparkle and Shine” kwam toen de kweker keek naar een massa planten die in de wind stonden. Hij merkte op hoe ze leken te schitteren.

Blauwe Bladderen ( Irisatie ) & Schaduw

In de zomer van 2021 heb ik een klein Begonia tuin in een beschut schaduwplek aangelegd. Een van mijn doelen was in meer detail te gaan kijken of de Begonia grandis varianten “Nanjiang Silver“en “Sparkle & Shine” werkelijk verschillend waren of voorbeelden van een variabele cultivar. Vanaf mei 2022 heb ik ontdekt juist hoe vruchtbaar een stuk of 6 moederplanten waren – ik heb letterlijk honderden zaailingen gekregen die allemaal op “Nanjiang Silver” lijken dwz witte strepen eerder dan punten als bladvariegatie patroon. De pad door de tuin loopt in een bocht en daardoor bekijkt u de planten van verschillende hoeken en het viel me op dat de bladderen leken ineens blauw als je ze van de ene plek bekeek maar waren groen wanneer je ze van een andere positie ging bekijken. Dat fenomeen is wel op de volgende foto’s te zien.

Het is al lang bekend dat sommige Begonia zoals B.pavonina, blauwe bladderen vertonen en dat ze zijn in de regel soorten die in de diepe schaduw van tropische bossen groeien . Vragen over hoe en waarom blauwe bladderen voorkomen waren eindelijk in 2016 beantwoord dankzij onderzoekers in de Universiteit van Bristol (Engeland) onder leiding van Heather Whitney die hebben de formatie van een laag structuur in de blad vastgesteld dat de rendement van fotosynthese onder schaduwrijk omstandigheden gaat verhogen. De structuur is ook verantwoordelijk voor een irisatie effect – zoals men ziet bij olievlekken op water – dat men als een blauw kleur waarneemt. Dat irisatie effect van blauwe bladderen heb ik niet in planten die zijn in wat lichtere condities opgekweekt kunnen zien – ik heb bij meerdere kwekerijen gekeken ook. Verdere aanwijzingen dat het is een schaduw gerelateerde verschijnsel zijn in de foto hiernaast te zien van jonge bladderen die ontwikkelen in de diepere schaduw van andere overhangende bladderen – een paar heb ik verwijderd om de beeld beter te laten zien. (Camera instellingen voor alle foto’s zijn onveranderd dus de verschillen in kleur zijn inderdaad echt!)

Ik ben vrijwel zeker dat de moeder planten vertoonde geen zichtbaar irisatie toen ik ze vorig jaar heb opgekweekt. De planten sterven boven de grond af in de winter en ontwikkelen nieuwe bladderen in het voorjaar. Het ontstaan van een duidelijk zichtbaar irisatie effect suggereert dat de nieuwe bladderen in mijn schaduwtuin een wat andere interne structuur hebben dan voorheen om de rendement vanuit fotosynthese te optimaliseren. In het geval van de moeder planten, dat impliceert dat ze kunnen hun groeiwijze (dwz bladstructuur) inderdaad aanpassen aan de hoeveelheid schaduw dat zij ervaren. Recentere werk van de groep in Bristol heeft aangetoond dat dit wel het geval is en de structuur dat juist heel effectief in de schaduw is werkt minder goed dan “normaal” bij hoge licht intensiteiten en de plant schakelt de structuur uit. Met andere woorden, de zichtbaar kleur blauw verdwijnt. (Wilt u de wetenschappelijk onderbouwing zelf gaan bestuderen moet u een proefschrift bekijken. De meeste publicaties over deze materie zijn Engelstalig en wilt u meer informatie dan raad ik u aan om Engels als uw zoektaal te gebruiken – klik over naar onze Engelse website voor ideeën

Ik ben al te bewust dat mijn waarnemingen meer “onderbouwing” nodig hebben maar ik wil ze liever delen dan gewoon voor mijn zelf houden. Het ontstaan van blauwe bladderen in “Nanjiang Silver” is voor mij een toevalstreffer maar mijn oorspronkelijke zoektocht naar de verschillen of niet tussen B. “Nanjiang Silver” en “Sparkle and Shine” blijft. Misschien is het interessant te noteren dat 2022 is heel zonnig geweest en bij mijn kwekerij bezoeken bijna alle, zo niet alle B. grandis ssp holostyla cultivaren neigen naar de stippelachtige variegatie van “Sparkle & Shine” dan de strepen van “Nanjiang Silver“. Bij mij in de schaduw lijkt het anders om. Ik heb reeds eerder gezegd dat ik had het indruk dat B. “Sparkle and Shine” bladvariegatie patroon leek van stippen naar vlekken te gaan als de seizoen door ging – misschien heeft dat ook iets met de hoeveelheid schaduw bij ons in het bos te maken en een verandering in bladstructuur? Bij de kwekerijen is het vaak veel lichter dan bij ons. In ieder geval hier zijn er ideeën genoeg voor projecten voor studenten op de landbouw schol. Misschien zijn er ook een paar ideeën voor handige kwekers – dat variatie van “Nanjiang Silver“steekt voortreffelijk af bij een blauwengloed over de blad !

Begonia “Silver Splendor”

In noord Amerika, Dan Heims van Terra Nova Nurseries in Oregon heeft een heel andere aanpak. Hij probeerde door middel van bewuste kruisingen een winterharde begonia met een bont blad te creëren. Zijn “Silver Series” is het resultaat. Begonia “Silver Splendor”, beschreven in PP 21946, is een plant dat u hier weleens tegen komt. Het is een hele mooie winterharde begonia dat altijd de aandacht van tuin bezoekers krijgt. MAAR het komt heel laat uit de grond – begin juli is normaal. Dat komt dankzij Begonia taliensis dat ook heel laat verschijnt en de stuifmeel donor is in de kruising. Toch, met een beetje vernuftig gebruik van vroege voorjaarsbloeiers kunt u een gat in de beplanting voorkomen!

Een andere aanpak om winterbestendigheid te toetsen komt dood gewoon neer tot “alles uitproberen” en dat is ook beschreven hier. In 2006 bij een conferentie in de VS is er een presentatie over het creëren van “koud-bestendig” begonia soorten. Helaas de resultaten voor de tuinman bleven eruit.

Begonia “Torsa”

Begonia “Torsa” is een hybride tussen B.grandis en een alsnog onbekend grootbladig Begonia soort uit Bhutan. Het lijkt bij ons goed winterhard te zijn en in 2022 is nu redelijk makkelijk in Nederland te vinden. Ik heb 2 planten in 2021 in een beschut schaduwplek gepoot en de photo toont de stand van zaken een jaar later rondom eind juli. Opvallend zijn de grote bladderen met donker rode nerven aan de onderkant. Rondom de moederplanten ziet u een kroost jongere exemplaren die zijn van spontaan verspreide bulbils afkomstig – er waren geen bloemen in 2021 dus zaad was er niet. Voor de zekerheid heb ik de planten eind november afgedekt en enkele bulbils in de kas in potgrond bewaard – bulbils en moederplanten zijn allemaal, ook in de kas, tegelijk eind mei aan het groeien begonnen. Bloemen zijn inmiddels medio september verschenen.

Ik weet niet of B.Torsa steriel is maar ik heb het tegenover een aantal bloeiende B.grandis “Nanjiang Silver” geplant om te zien of er kruisingen zijn die grote bladderen met vraaie bonte bladderen ontstaan. Eerlijkheidshalve moet ik toevoegen dat mijn enthusiasme voor dit idee sprong niet over bij de professionele kwekers met wie ik heb mijn gedachten gedeeld. Stelt u zich voor als ik mijn gelijk kan bewijzen!! Tot slot enkele woorden over het land Bhutan – een klein bergachtige koninkrijk dat tussen Tibet en noord India ingeklemd is met Nepal aan zijn westkant. Het heeft niet het botanisch aandacht dat andere Aziatische landen heeft gehad gekregen maar dat is nu wat aan het veranderen en er zijn recent wat nieuwe Begonia soorten vanuit de regio gerapporteerd. Misschien komen wij eindelijk achter de identiteit van de onbekende ouder van B.Torsa.

Begonia taliensis, Begonia pedatifida en Begonia palmata

Hier in Nederland komt u heel zelden iets anders dan Begonia grandis tegen maar dat is aan het veranderen. B. taliensis, B.pedatifida en B.palmata groeien zonder problemen bij ons in de tuin – dus goed winterharde begonia’s. Gelukkig beginnen meer soorten te verschijnen bij kwekers. Veel kwamen via Engeland binnen maar Brexit beperkingen zullen dit route zo goed als sluiten, tenminste in de korte termijn. Geïnteresseerden kunnen wel sites van Pan-global Plants in Engeland en Crug Farm in Wales raadplegen onder “begonia”. Dit zou een indruk geven over wat zou bij ons in de komende tijd hopelijk te vinden zijn. Wat hybriden betreft is het waarschijnlijk dat wij afhankelijk van instanties zoals Terra Nova Nurseries zullen zijn.

De rood-paarse anthocyanine pigmentatie komt voor op willekeurige plaatsen aan de onderkant van de bladeren van Begonia taliensis. Het is echter deze abaxiale pigmentatie die veroorzaakt de donkere bladvlekken op de bovenkant van het blad. Zoals met B.grandis varianten, is het goed mogelijk dat de mate van anthocyanine pigmentatie zal variëren in verschillende populaties van B.taliensis. Inderdaad het zou interessant zijn om te zien of selectieve vermeerdering dit decoratieve kenmerk zou kunnen maximaliseren of verbeteren.

Chinese Begonia’s

Er zijn meer specie Begonia soorten in China dan elders in de wereld. Een goede samenvatting vindt u in Flora of China onder de titel “Begonia”. Bovendien, volgens Chinese experten, blijven er veel meer om nog te ontdekken.

Hybriden in de natuur

Een publicatie vanuit 2018 geeft een overzicht van de verscheidenheid en conserverings inspanningen voor Begonia in China. De publicatie geeft een inzicht over hybriden in de natuur; ik citeer:

“Natuurlijke hybridisatie komt heel vaak voor in Chinese Begonia, vooral in die regio’s met veel soorten. Op basis van ons uitgebreide veldonderzoek en experimentele analyse van natuurlijke hybridisatie van begonia’s in China, zijn ongeveer 50 populaties van 30 natuurlijke hybriden ontdekt onder 26 soorten, goed voor 14% van de momenteel geaccepteerde soorten (Tian et al., 2017). Begonia hemsleyana en B. longifolia hadden de hoogste kruisfrequentie in de natuur en elk is gekruist met zeven andere soorten. 17 hybride populaties kwam van Begonia palmata – het grootste aantal van alle soorten.

In Zuid-Yunnan werden de meeste hybriden waargenomen, gevolgd door Taiwan, Guangxi en Tibet. Hybridisatie tussen soorten is in de meeste gevallen eenrichtingsverkeer. De meeste hybriden zijn F1-individuen, die nog steeds afhankelijk zijn van ouders of hybridisatiezones om de stabiliteit van de hybride populatie te behouden. Daarom zijn ze niet vastgesteld als zichzelf in standhoudende populaties. In Chinese begonia zijn er minder en meer verspreide natuurlijke hybriden dan ouders. Dit beperkt de terug kruisingen. Hybriden zijn dus niet schadelijk voor hun ouders, maar vergroten de plantendiversiteit en de kans op het verkrijgen van een nieuwe siercultivar door natuurlijke processen. Om deze redenen stellen we voor dat regio’s met natuurlijke hybriden en talrijke soorten prioriteit krijgen bij het plannen van in situ instandhouding”.

Tot slot

De publicatie “Occurrence and characteristics of natural hybridization in Begonia in China ” door Daike Tian en zijn medewerkers geeft meer details over hybriden in China. Zij hebben verschillende winterharde begonia hybriden op een rij gezet met de specie ouders en andere details. Opvallend is het feite dat er weinig hybriden met B.grandis als een ouder zijn. Ironisch, gezien het eerder beschreven idee voor een kruising van “Nanjiang Silver” met “Torsa” Het is merkwaardig dat de ene hybride van B. grandis is een kruising tussen B. grandis ssp holostyla en B.taliensis.

Tot slot, in 1994 in centraal Taiwan heeft Dr Nien-June Chung een klein Begonia ontdekt dat was vervolgens Begonia X chungii genoemd. Dan Hinkley heeft de plant naar het westen in 1999 gebracht onder de verzamel nummer DJHT 99168. Het is steriel en heeft geen gangbare zaad of bulbil productie. Bij ons is het winterhard. Een mooie ronde bol tot ongeveer 20cm hoog met heel veel kleine roze bloemen wordt gevormd. Het blijkt een natuurhybride van Begonia palmata en Begonia longifolia te zijn. (Zie het artikel: “Begonia × chungii (Begoniaceae), a new natural hybrid in Taiwan). U komt het heel zelden in Europa tegen. En dat is jammer want het is perfect voor een kleinere tuin waar iets zoals Begonia grandis met zijn bulbils kan ongewenst gaan verspreiden.

Open Tuin - OpdeHaar - Open Garden